Birinci Dünya Savaşı Az Bilinenler
Birinci Dünya Savaşı hakkında hepinizin az veya çok bilgisi mevcuttur. Ancak bu büyük savaşın arka planında tarih kitaplarında pek rastlamadığımız olaylar ve hikayeler de vardır. Bu yazımızda sizlere 1. Dünya Savaşı hakkında ve savaşın olduğu vakitlerde yaşanmış olan ancak çok fazla bilinmeyen olaylardan bahsedeceğiz.
Birinci Dünya Savaşı’nın Nedenleri?
Bu nedenlerden kısaca bahsetmek gerekirse savaşın en büyük nedenlerinden birisi Fransız İhtilali sonrası ortaya çıkan milliyetçilik akımıdır. Milliyetçilik akımı dışında Sanayi İnkılabı ile birlikte Avrupalı Devletlerin ham madde arayışına girmesi ve sömürgecilik kavramının ortaya çıkmasıdır. Sömürgecilik yarışı devletleri bir silahlanma yarışına sokmuştur. Almanya ile Fransa arasında Alsace-Lorraine bölgesi de savaşın sebeplerinden bir tanesidir. 19. yüzyılın sonlarına doğru yaşanan gelişmeler ışığında Avrupa’daki büyük devletler İtilaf ve İttifak olarak bloklara ayrılmışlardı. İngiltere, Rusya ve Fransa İtilaf tarafını, Almanya, Avusturya-Macaristan ve İtalya (Daha sonra İtilaf grubuna geçecek) İttifak tarafını oluşturmaktaydı.
Savaşın Fitilinin Ateşlenmesi ve Yaşananlar
28 Haziran 1914’te Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun veliahtı Franz Ferdinand, Gavrilo Princip isimli bir Sırp milliyetçisi tarafından Saraybosna ziyareti esnasında öldürülmüştür. Bunun üzerine Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Sırbistan’a bir ültimatom göndermiştir. Ancak görüşmeler sonuçsuz kalmıştır. Nihayetinde 28 Temmuz’da Avusturya-Macaristan’ın Sırbistan’a saldırmasıyla dünya savaşı fiilen başlamıştır.
Almanya’nın Belçika, Lüksemburg ve Fransa’ya saldırması, Rusya’nın Almanya’ya savaş ilan etmesi ile birlikte uzun süredir taraf seçen devletler kendilerini çatışmaların içerisinde bulmuştur. Savaşa daha sonra Osmanlı Devleti, Romanya ve Bulgaristan’ın da katılmasıyla yeni cepheler açılmıştır. İtalya ise İtilaf tarafına geçerek savaşa dahil olmuştur.
Rusya 1917’de Bolşevik İhtilali sonrası savaştan çekilmiştir. ABD ise Avrupa’daki çatışmalardan uzak bir şekilde tarafsızlık politikası izlemiştir. 1917 yılında savaşa İtilaf devletleri tarafında dahil olmuştur. Bu tarihten sonra ise savaşın seyri değişmiş ve 11 Kasım 1918’de 1. Dünya Savaşı İtilaf devletlerinin galibiyetiyle sona ermiştir. Savaş sona erdiğinde ise Avrupa’da büyük bir yıkım gerçekleşmiştir. Milyonlarca insanın hayatını kaybettiği, engelli kaldığı veya kaybolduğu savaşın sonunda devletler barış görüşmeleri yapmaya başlamışlardır. Galip devletler ile mağlup devletler arasında ağır şartların yer aldığı mütarekeler imzalanmıştır.
Bu antlaşmalar şöyledir: Almanya ile Versailles (Versay) Antlaşması, Avusturya ile Saint-Germain Antlaşması, Bulgaristan ile Neuilly (Nöyyi) Antlaşması, Macaristan ile Trianon Antlaşması ve Osmanlı Devleti ile Sevr Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmalardan yalnızca Sevr Antlaşması uygulanamamıştır.
1.Dünya Savaşı Sırasında Yaşanmış Az Bilinen Olaylar
Bu kısmı ele aldığımızda karşımıza ilginç ve trajikomik olaylar çıkmaktadır. Bunlardan bahsedecek olursak eğer, o dönemde baş gösteren İspanyol gribi savaşta hayatını kaybeden askerlerin büyük çoğunluğunun nedeni olmuştur. Gaz bombaları da yine bu savaşta ilk defa Almanlar ve Fransızlar tarafından kullanılmıştır. Almanya tarafından Ypres Muharebesi’nde klor gazı kullanılmış ve 5000 kadar Fransız askeri hayatını kaybetmiştir. Savaşta kullanılan gazlar klor gazı, hardal gazı, fosgen gazı gibi gazlardır.
Kadınlar o dönem öncesi genelde tarım işlerinde çalışırken, savaş döneminde yetişkin erkeklerin silah altına alınması nedeniyle sağlık, aşçılık, terzilik vb. alanlarda istihdam edilmeye başladılar. Savaş döneminde İngiltere’de erkeklerin askerde olması nedeniyle duran ligi kadınların devam ettirdiği ve futbol oynadıkları da söylenmektedir.
1915’te New York’tan İngiltere’ye giden Lusitania adında bir yolcu gemisi, bir Alman denizaltısı tarafından batırılmış ve yaklaşık 1200 kişi hayatını kaybetmiştir.
İngiliz ordusunda Bantam Birlikleri bulunmaktaydı. Bu askerler diğer askerlere göre daha kısa boylu olan askerlerden oluşmaktaydı. Siperler arasında rahat hareket edebiliyorlardı. Bantam İngilizce de kısa boylu ama güçlü yapılı erkekler için bir kısaltma olarak kullanılıyor.
Alev silahları da ilk kez Almanlar tarafından Fransızlara karşı bu savaşta kullanılmıştır. Kısa menzilli ama yakın mesafe tehlikeli bir silahtır. Sınırlı olarak kullanılmıştır.
İnsanların başlattığı ve karşılıklı olarak birçok kayıp verdikleri bu savaşta hayvanlar da önemli bir rol oynamışlardır. Katırlar ve atlar yük taşımada, köpekler haberleşme ve yaralı bulma, güvercinler haberleşme işlerinde oldukça önemli işler yapmışlardır. Cher Ami isimli bir güvercinin iletişimi kaybetmiş bir birliği kurtardığı söylenmektedir.
Siperlerdeki fare istilası ve bitler askerlerinin koşullarını olumsuz yönde etkilemiştir. Bit ısırığından yayılan bir enfeksiyon vardı, bu “Siper Ateşi” adında bir hastalıktı.
Batı cephesinde savaşan Alman ve İngiliz askerleri arasında Noel zamanında ateşkes ilan edildi. Bu süreçte askerler birlikte eğlenip futbol oynamışlar ve sigara içmişlerdir. Bu olay savaş esnasında karşımıza çıkan nadir bir insani andır.
İngiliz ordularını taşıyan iki trenin çarpışması sonucu büyük bir facia yaşandı. Bu duruma sinyal görevlilerinin dikkatsizliklerinin sebep olduğu düşünülmektedir.
Osmanlı Devleti savaş sırasında ilk hava bombardımanına uğrayan ülkelerden birisiydi. 1915 yılında özellikle Süveyş Kanalı çevresinde İngilizler Osmanlı topraklarını havadan bombalamışlardır.
Savaşın bitiş tarihi resmi olarak 11 Kasım 1918’dir. Ancak Almanya’nın Doğu Afrika’da bulunan komutanı Paul Von Lettow Vorbeck’e göre kendi birliği savaşı kaybetmemişti. Bundan dolayı da 25 Kasım’a kadar savaşmayı devam ettirmiştir.
Savaş sırasında yaşanan casusluk faaliyetleri ülkelerin pasaport sistemini getirmelerine neden olmuştur.
1.Dünya Savaşı’nda milyonlarca insanın hayatını kaybettiğinden defalarca bahsettik. Hayatını kaybeden askerlerin isimlerini tespit etmek mümkün olmadığı için isimsiz olarak gömüldüler. İngilizler mezar taşlarına savaşta kendi oğlunu da kaybeden Rudyard Kipling’e ait şu sözleri yazmışlardır: “Büyük savaşta savaşan, yalnız Tanrı tarafından adı bilinen bir asker.”
Bu yazımızda sizlere 1. Dünya Savaşı sırasında yaşanan ama pek bilinmeyen olaylardan bahsettik. 1. Dünya Savaşı’nın yalnızca cephelerde yaşanan çatışmalardan ziyade arkasında kalan birçok hüzünlü hayatlardan ve isimsiz mezar taşlarından oluşan karanlık bir sayfa olarak önümüze çıkmaktadır.
Emin ÇAKIR
KAYNAKÇA
https://www.britannica.com/summary/Key-Facts-of-World-War-I
https://tr.m.wikipedia.org/wiki/I._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1
