Akran Zorbalığı

Büyüklerin nezdinde pek önemsenmese de çocukların psikolojik hayatlarında büyük bir sıkıntıya sebebiyet veren “Akran Zorbalığı” geçtiğimiz günlerde yine bir can aldı. Bunun üzerine bizlerde dergi olarak bu konunun önemini büyük, küçük herkese açıklayabilmek için akran zorbalığının ne olduğunu ve nelere sebebiyet verdiğini anlatmak istedik. Başta Milli Eğitim Bakanlığı olmak üzere devletimizin kurumları akran zorbalığını önleyebilmek için bir takım önlemler almıştır. Fakat bu önlemlerin yine de insanlarımız tarafından anlaşılmadığını düşünmekteyiz. Bunun önüne geçebilmek için yazıda akran zorbalığı ve bu zorbalığın türevlerini, çocuklarda ömür boyu oluşturabileceği tahribatları ele aldık. Umarım okuduğunuzda küçük bir çocuk kavgası veyahut oyun olarak görülen bu davranışların ciddiyetini  anlatmış oluruz.

Akran Zorbalığını Anlayalım

Akran zorbalığı, İngilizce bir kelime olan ve ülkemiz diline “akran zorbalığı” olarak çevrilen “bullying” terimi, güç dengesizliği olan kişiler tarafından, planlı ve sistematik bir şekilde, kasıtlı olarak, güçlünün güçsüze karşı tekrarlayıcı ve olumsuz fiziksel veya sözel eylemleri olarak tanımlanabilir.

Bu davranışların amacı genellikle kişiyi caydırmak ve zarar vermektir. Bireye doğrudan veya dolaylı bir şekilde gerçekleşebilir. Akran zorbalığı, okulda sıklıkla görülen şiddet türlerinden biridir ve çocukların kişiliklerinin gelişiminin yanı sıra akademik performansları ve gelecekteki yaşamları üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir.

Akran zorbalığı nedir?

Akran zorbalığı, bir kişinin kendi yaş grubundaki diğer kişilere fiziksel veya sözlü saldırıda bulunması anlamına gelir. Bu tür davranışlar genellikle benzer yaş gruplarından çocukların bir araya geldiği okullarda ortaya çıkar. Bu tür davranışlar genellikle çocukların bilişsel gelişimlerini tamamlamadıkları ilkokul ve liselerde görülür.

Akran Zorbalığının nedenleri nelerdir?

Zorbalığa uğrayan çocuk korkar ve kendini savunacak fiziksel ve zihinsel gücü olmadığı için kendini savunamaz. Hayatlarına yönelik sürekli tehditlerin yansımaları hakkında kendilerine yardımcı olabilecek öğretmenlerini ve ebeveynlerini bilgilendirmekten korkarlar. Bunun aksine, zorbalık yapan ergenler ve çocuklar sıklıkla fiziksel veya sosyal yeteneklerinden faydalanırlar.

Okuldaki şöhretlerini ya da akranları üzerindeki fiziksel üstünlüklerini onları korkutmak ya da incitmek için kullanırlar. Güç dengesi zaman içinde ve hatta aynı olan zorbalar arasında bile değişebilir. Yani akranlar arasındaki zorbalığın özünde sosyo-ekonomik veya fiziksel güç dengesizliği vardır.

Çocuklar neden zorbalık yapar?

Zorbalık davranışlarının, çocukların birbirleriyle anlamlı bir şekilde oyun oynamaya başladıkları 4-6 yaşlarında ortaya çıkmaya başladığı gözlemlenmiştir.

Okul öncesi döneme denk gelen bu dönemde çocuklar, etkili iletişim kuramadıkları ve sınıf arkadaşlarına ne istediklerini kabul edilebilir bir şekilde nasıl ileteceklerini bilemedikleri için sıklıkla sözlü, duygusal veya fiziksel istismara başvururlar.

Zorbalar davranışları nedeniyle kendilerini güçlü hissederler. Kendilerini daha güçlü hissetmekten aldıkları haz artar ve yaşları büyüdükçe davranışları daha yaygın hale gelir ve çocuğun iletişim kurma becerilerinin temeli haline gelir. Zamanla davranış kalıpları yerleşik hale gelir.

Akran Zorbalığının belirtileri nelerdir?

Zorba çocuk diğer çocuğu bazen duygusal bazen de fiziksel olarak “zayıf” görür ve ona hükmetmeye ya da onu ezmeye kararlıdır. Ayrıca kurbana acı çektirmeye çalışırlar. Zorbalık davranışları ve akran zorbalığının belirtileri aşağıdaki şekilde açıklanmaktadır:

• Küçümseyici ifadeler
• Alaycılık
• Arkadan gelen söylentiler
• Eşyalarına el konulması
• Onu yemek almaya zorlamayın.
• Ev ödevini dışlamak ya da yapmak
• Görmezden gelme

Nihai hedef fiziksel veya cinsel şiddettir. Bazen kamusal alanda, bazen de özel alanda gerçekleşir. Bazen zorbalık tehdit içerir, ancak fail tarafından tüm insanlara değil, yalnızca belirli kişilere karşı gerçekleştirilir.

Eğer kurban karşılık veremez ve bu konuda kimseyi bilgilendirmezse, mağdur olmaya devam edecektir. Bu da diğer çocukların mağdura zorbalık yapma ihtimalini artırabilir. Zorbalığı, mağdurun ruhsal durumunu değiştirebilecek sürekli bir sorun haline gelmeden önce durdurmak hayati önem taşır.

Araştırmalar her 3 çocuktan 1’inin hayatlarının bir döneminde bu tür zorbalığa maruz kaldığını göstermektedir. Çocukların yüzde 10 ila 14’ü akranları tarafından altı aydan uzun süren sürekli zorbalığa maruz kalmaktadır.

Akran Zorbalığının Türleri Nelerdir?

Akran zorbalığı tipik olarak sözlü, fiziksel ve duygusal zorbalık olarak tanımlanır. Son zamanlarda, teknolojinin ilerlemesi ve sosyal medya platformlarının büyümesi nedeniyle siber zorbalık konusu ilgi çekmeye başlamıştır.

Fiziksel Zorbalık: Genellikle vurma, yumruklama, itme ve tükürme gibi fiziksel davranışlardır ve kişisel eşyaları izinsiz olarak kullanmaktır. Bu tür bir zorbalık, bir kişinin mahremiyetine müdahale olduğu için taciz olarak kabul edilebilir.

Sözel Zorbalık: Akranlar arasında en sık görülen zorbalık türü olan sözel zorbalık, hakaret, kişiye seslenme, itibarını zedeleyecek sözler söyleme, sözlerle veya hakaretlerle utandırma, kişi hakkında dedikodu yapma veya dedikodu yayma, küfür ve tehditle örneklendirilir.

Duygusal ve Sosyal Zorbalık: Sosyal zorbalık, duygusal zorbalık olarak da bilinir.

Duygusal zorbalık olarak da bilinen sosyal zorbalık, bir kişinin itibarına veya kişiler arası ilişkilerine zarar vermek için tasarlanmış eylemler olarak tanımlanabilir. Birini kasıtlı olarak dışlamak, başkalarını onunla arkadaş olmamakla tehdit etmek ve birini toplum içinde utandırmak sosyal zorbalık olarak kabul edilebilir. Birine fiziksel güçten daha büyük işler yaptırmak, onu grup etkinliklerinden dışlamak ve onunla konuşmamak, onu görmezden gelerek yardımcı olmamak sosyal ortamlarda zorbalığın bir parçası olarak kabul edilir.

Akran Zorbalığını nasıl fark edersiniz?

Zorbalık yapan ve zorbalığa maruz kalan öğrencilerin ebeveynleri genellikle sorunun farkında değildir. Ancak zorbalığa maruz kaldıklarının farkında olsalar bile çocuklarına nasıl yardımcı olacaklarını bilemezler.

Fiziksel zorbalık, zorbalıkta fark edilmesi en kolay olanlardan biridir. Fiziksel zorbalık varsa, öğretmenler bunu olay sırasında veya sonrasında meydana gelebilecek yaralanmalardan anlayabilir. Ebeveynler de çocuğun vücudundaki yaralar ya da morluklardan bunu tespit edebilirler. Siber zorbalıktan kaçınmak için, çocuğun yaşına uygun olmayan sosyal medya sitelerinden uzak durmasını sağlamak ve ebeveynler tarafından kullanılan hesapları takip etmek çok önemlidir.

Diğer zorbalık türleri için çocuğun davranışlarını izlemek çok önemlidir.

Zorbalığa maruz kalan çocuklar

• Başlangıçta, ders sırasında dikkatleri kolayca dağılır. Sonuç olarak, akademik performansları düşer ve okula devam etmek istemezler ve bu yüzden okuldan kaçınırlar.
• Okulda ya da okul öncesinde ve sonrasında kaygılı ve huzursuz hissetme
• Nefret, öfke gösterme veya okulla ilgili endişeler hakkındaki soruları yanıtlamayı reddetme
• Kişisel veya okul ekipmanları
• Yeme, sosyal ilişkiler ve uyku sorunlarının izlenmesi

Akran zorbalığını nasıl önlersiniz?

Akran zorbalığı dünyanın birçok ülkesinde önemli bir sorundur. Amerika Birleşik Devletleri’nde ise düzensiz hareketlilik, gelir eşitsizliği ve fırsat eşitsizliği gibi çeşitli sorunlar bu sorunun ortaya çıkmasındaki başlıca etkenler arasında yer alıyor. Burada en büyük rolü okullardaki öğretmenler ve evdeki ebeveynler oynamaktadır. Çocuklara akranlarından zorbalık gördükleri ancak bunun kendi suçları olmadığı, öğretmenlerine ve ebeveynlerine güvenebilecekleri öğretiliyor.

Okullarda verilen derslerde öğretmen, veli ve öğrencilerin bu sorunun farkında olması gerektiği ve çözüm için başvurulabilecek kurumlar anlatılıyor. Dersler sırasında öğrenciler gözlemlenmeli ve öğretmenler ortaya çıkabilecek herhangi bir duruma müdahale edebilmelidir. Ebeveynler evde çocuklarının bedeni ve davranışları konusunda dikkatli olmalıdır.

Akran Zorbalığı Farkındalığı

Çocuklara ihtiyaç duyduklarında kime başvurabilecekleri öğretilmelidir. Kendilerini korumanın yollarını bulmak ve çocuğu çözümleri belirleme sürecine dahil etmek, çocuğun kendini güvende hissetmesine ve zorbalık nedeniyle azalan kendine olan güvenini yeniden kazanmasına yardımcı olur.

Akran zorbalığıyla nasıl başa çıkarsınız?

Akran zorbalığı ile başa çıkılmalıdır. Bu, zorbalığı kabul etmek, mağdurlara destek sunmak, mağduru güvence altına almak ve zorbalığı durdurmak için yönergeler uygulamak gibi eylemleri içerebilir.

Akran Zorbalığı ile Nasıl Başa Çıkılır?

Zorbalık mağdurları, ebeveynleri ve öğretmenleri yardım aramalı ve olayları yetkililere bildirmelidir. Duygusal sorunlar için destek ve problem çözme becerilerinin geliştirilmesi de yardımcı olur.

Akran Zorbalığı için Psikolojik Yardım ve Terapi Seçenekleriniz Nelerdir?

Zorbalığa maruz kalan kişiler için psikolojik terapi ve danışmanlık, öz saygılarını ve duygusal refahlarını yeniden inşa etmelerine yardımcı olabilir. Özellikle zorbalık durumunda gençler ve çocuklar travma sonrası stres bozukluğu (PTSD) depresyon, depresyon veya anksiyete gibi duygusal sorunlar geliştirebilirler.

Psikoterapi (konuşma terapisi) bu durumlarda ortaya çıkan zorlukları ele almak için sıklıkla kullanılır. Terapi, ebeveynlere ve çocuklara zorbalıkla nasıl başa çıkacakları ve duygusal stresi nasıl yönetecekleri konusunda bilgi sağlayabilir. Zorbalığı önlemek için grup terapisinin yanı sıra destek grupları ve okul temelli programlar da dahil olmak üzere birçok terapi seçeneği vardır. Terapinin amacı mağdurun duygusal sağlığını yeniden tesis etmek ve olumsuz etkileri sınırlamak olsa da, zorbaların motivasyonlarına ve eylemlerine odaklanmak da aynı derecede önemlidir.

Akran zorbalığı kurbanı yaşamının ilerleyen dönemlerinde nasıl etkiler?

Zorbalığa maruz kalmak, mağdurlar üzerinde yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde birçok etkiye neden olabilir. Bu etkiler arasında depresyon, düşük öz saygı, ilişkiler, kaygı veya sosyal dışlanma gibi duygularla ilgili sorunlar yer alabilir. Bu durum öğrencilerin akademik başarısını etkileyebilir ve genel yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir.

Bu nedenle, zorbalık mağdurlarının bu durumları yönetebilmeleri ve gerektiğinde bir profesyonelden yardım alarak olumsuz sonuçları azaltabilmeleri çok önemlidir.

Akran zorbalığını çocuklarına açıklamak için ebeveynler ne yapabilir?

Ebeveynler, çocuklarıyla okuldaki zorbalık hakkında konuşurken ilgili ve olumlu bir yaklaşım benimsemelidir. Çocukların zorbalığı rahatça tartışabilmeleri için konuşmalarına ve açık olmalarına yardımcı olmalıdırlar. Ebeveynler çocuklarının duygusal ihtiyaçlarını fark etmeli ve kendilerini güvende hissetmelerini sağlamalıdır. Çocuklara zorbalıkla nasıl başa çıkacakları konusunda yardımcı olmak ve onları eğitmek de önemlidir.

Ebeveynler, okul yetkilileri ve diğer ailelerle birlikte çalışarak çocuklarını korumaya yardımcı olabilirler. Sorun ciddiyse bir profesyonelden yardım almak gerekebilir ve ebeveynlerin bu konuda yardımcı olması beklenir.

Akran zorbalığı, hem fail hem de mağdur üzerindeki zararlı ve kalıcı etkileri nedeniyle acil müdahale gerektiren bir sorundur. Akran zorbalığı ele alınırken, her iki tarafın da ruh sağlığının etkilendiği unutulmamalı ve her iki tarafın da sağlığı göz önünde bulundurulmalıdır. Her iki tarafın da yakın gelecekte topluma katılacağını ve toplum sağlığını etkileyeceğini göz önünde bulundurmak önemlidir. Zorbalık yapan çocuğun da en az zorbalığa maruz kalan çocuk kadar yardıma ihtiyacı olduğunu akılda tutmak önemlidir.

Hasan Ali Öztürk